Od 1 czerwca 2025 r. wchodzi w życie nowelizacja przepisów dotyczących rynku pracy, która znacząco zmienia sposób, w jaki pracodawcy muszą postępować przy większych zwolnieniach. W centrum zainteresowania znalazły się tzw. zwolnienia monitorowane – mechanizm mający na celu nie tylko redukcję zatrudnienia, ale przede wszystkim zapewnienie wsparcia osobom, które tracą pracę z przyczyn niezależnych od siebie.

Czym są zwolnienia monitorowane?

Zwolnienie monitorowane to sytuacja, w której pracodawca planuje rozstać się z co najmniej 50 pracownikami w ciągu trzech miesięcy. Kluczowe jest tutaj słowo „planowanie” – obowiązki wynikające z przepisów pojawiają się już na etapie przygotowań do zwolnień, a nie dopiero w momencie wręczania wypowiedzeń.

W praktyce oznacza to, że jeśli np. w czerwcu pracodawca przewiduje konieczność zredukowania personelu o 50 osób do końca sierpnia, to musi już teraz rozpocząć odpowiednie działania – niezależnie od tego, czy zwolnienia będą rozciągnięte w czasie, czy nie spełnią warunków formalnych zwolnień grupowych.

Nowe obowiązki pracodawcy

W przypadku planowanych zwolnień monitorowanych pracodawca ma obowiązek współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy (PUP). Celem tej współpracy jest opracowanie i wdrożenie programu wsparcia dla pracowników, który może obejmować:

– pośrednictwo pracy,
– poradnictwo zawodowe,
– szkolenia i potwierdzanie kwalifikacji,
– a także inne działania, np. wsparcie przy zakładaniu działalności gospodarczej.

Ważne: obowiązek ten dotyczy również pracowników niepełnosprawnych i obejmuje wszystkie osoby, które utracą zatrudnienie w ramach danego programu – również te, które już zostały zwolnione do 6 miesięcy wcześniej.

Zwolnienie monitorowane ≠ zwolnienie grupowe

Chociaż często idą w parze, nie można tych pojęć utożsamiać. Zwolnienie monitorowane może, ale nie musi być zwolnieniem grupowym. Różnica tkwi w szczegółach: zwolnienie grupowe odnosi się do liczby zwolnień w określonym czasie (30 dni) i odnosi się do konkretnych przepisów ustawy z 2003 roku. Zwolnienie monitorowane natomiast zależy tylko od liczby zwolnień w okresie 3 miesięcy – niezależnie od tego, jak są one rozłożone.

Program wsparcia – kto, jak, za ile?

Program pomocy dla zwalnianych pracowników może być realizowany:

– bezpośrednio przez pracodawcę,
– przez urząd pracy (starostę lub marszałka województwa),
– we współpracy z agencjami zatrudnienia czy firmami szkoleniowymi.

Jednak w każdym wariancie pracodawca musi zaangażować się finansowo. Może to być pokrycie kosztów szkoleń, doradztwa lub świadczeń. Oznacza to, że redukcja zatrudnienia przestaje być tylko formalną decyzją – musi być także społecznie odpowiedzialna.

Świadczenie szkoleniowe – szansa na nowy start

Jedną z form wsparcia dla byłych pracowników jest tzw. świadczenie szkoleniowe – pieniężna pomoc wypłacana pracownikowi po rozwiązaniu umowy, pod warunkiem że podejmie udział w szkoleniu zawodowym. Przysługuje ono maksymalnie przez 6 miesięcy, w wysokości nieprzekraczającej dwukrotności minimalnego wynagrodzenia. Co istotne, decyzja o jego przyznaniu należy do pracodawcy.

Dodatkowo, składki na ubezpieczenia społeczne od takiego świadczenia mogą zostać zrefundowane przez PUP, co może być zachętą do oferowania tej formy pomocy.

Podsumowanie – nie tylko obowiązek, ale i odpowiedzialność

Nowe przepisy zmieniają perspektywę patrzenia na zwolnienia w dużych firmach. Nie chodzi już tylko o to, kogo i kiedy zwolnić, ale jak zadbać o ludzi, którzy rezygnują z pracy. Dobrze zaplanowany program wsparcia może pomóc im szybciej odnaleźć się na rynku pracy, a samemu pracodawcy zbudować reputację firmy odpowiedzialnej społecznie.

Pracodawcy, którzy od czerwca 2025 roku będą planować większe redukcje zatrudnienia, muszą pamiętać, że samo wręczenie wypowiedzeń to dziś za mało. W grę wchodzą uzgodnienia, programy, świadczenia i realna współpraca z urzędami pracy. To wyzwanie – ale i szansa, by zakończenie współpracy nie było końcem, lecz początkiem nowej drogi dla zwalnianych osób.

W relacjach rodzinnych nie ma trudniejszych momentów niż te, w których w grę wchodzi interwencja sądu dotycząca opieki nad dzieckiem. Jedną z najbardziej radykalnych decyzji, jakie może podjąć sąd rodzinny, jest pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej. To nie jest krok podejmowany pochopnie ani automatycznie – wymaga bardzo konkretnych i poważnych okoliczności. Kiedy więc może nastąpić odebranie władzy rodzicielskiej?

Czym jest władza rodzicielska?

Zanim przejdziemy do przesłanek jej odebrania, warto zrozumieć, czym właściwie jest władza rodzicielska. To nie tylko prawo, ale przede wszystkim obowiązek sprawowania opieki nad dzieckiem: dbania o jego zdrowie, rozwój, wychowanie, edukację i bezpieczeństwo. Obejmuje także reprezentowanie dziecka przed instytucjami i zarządzanie jego majątkiem.

Władza rodzicielska przysługuje z zasady obojgu rodzicom, niezależnie od tego, czy są małżeństwem, czy nie. Jednak w wyjątkowych przypadkach sąd może uznać, że jedno z nich nie powinno mieć już wpływu na losy dziecka.

Kiedy sąd może odebrać władzę rodzicielską?

Decyzja o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej zapada tylko wtedy, gdy inne, łagodniejsze środki nie przynoszą efektu lub są niemożliwe do zastosowania. Oto najczęstsze przesłanki, które mogą doprowadzić do takiego rozstrzygnięcia:

1. Skrajne zaniedbania w wychowaniu i opiece

Jeśli rodzic trwale nie interesuje się losem dziecka, nie uczestniczy w jego wychowaniu, nie zapewnia podstawowych potrzeb (jak odzież, jedzenie, opieka medyczna czy edukacja) – sąd może uznać, że nie jest w stanie sprawować tej funkcji w sposób należyty.

2. Stwarzanie zagrożenia dla zdrowia lub życia dziecka

Szczególnie poważne są sytuacje, w których dochodzi do przemocy fizycznej, psychicznej lub nadużyć. Tak samo oceniane są przypadki, w których rodzic zmusza dziecko do działań niezgodnych z prawem, nadużywa alkoholu, zażywa narkotyki lub żyje w sposób permanentnie zagrażający bezpieczeństwu dziecka.

3. Trwała niemożność wykonywania władzy rodzicielskiej

Niektóre sytuacje życiowe sprawiają, że rodzic – nawet nie z własnej winy – nie może sprawować władzy rodzicielskiej. Może to być długotrwały pobyt w więzieniu, choroba psychiczna, ubezwłasnowolnienie lub po prostu porzucenie dziecka i zerwanie wszelkiego kontaktu.

Jak przebiega procedura?

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej może złożyć:

– drugi rodzic,
– prokurator,
– sąd z urzędu (np. na podstawie informacji z kurateli, szkoły lub pomocy społecznej).

Sąd zawsze przeprowadza postępowanie dowodowe – analizuje dokumenty, przesłuchuje świadków, często też zasięga opinii biegłych psychologów lub kuratorów. Najważniejsze jest dobro dziecka, a nie emocje czy konflikty między rodzicami.

Czy odebranie władzy oznacza utratę kontaktów z dzieckiem?

Nie zawsze. Pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic nie ma prawa podejmować żadnych decyzji dotyczących dziecka, nie może go reprezentować, zapisywać do szkoły, leczyć, decydować o miejscu pobytu. Ale prawo do kontaktów z dzieckiem pozostaje, chyba że sąd uzna, że i one są dla dziecka szkodliwe – wtedy mogą zostać ograniczone lub całkowicie zakazane.

Czy można odzyskać władzę rodzicielską?

Tak – jeśli przyczyny jej odebrania ustaną. Rodzic, który został pozbawiony władzy, może po pewnym czasie złożyć wniosek o jej przywrócenie. Sąd wtedy ocenia, czy sytuacja rzeczywiście się zmieniła, czy dziecku nie grozi już żadne niebezpieczeństwo i czy kontakt z rodzicem będzie dla niego korzystny.

Podsumowanie

Odebranie władzy rodzicielskiej to ostatni krok, na który sąd decyduje się tylko wtedy, gdy zawodzą inne środki. To decyzja dramatyczna – zarówno dla rodzica, jak i dla dziecka – ale w niektórych przypadkach konieczna, by zapewnić najmłodszym bezpieczne i zdrowe środowisko do życia i rozwoju.

Jeśli znajdujesz się w trudnej sytuacji rodzinnej – szukaj pomocy. Kuratorzy, mediatorzy, poradnie rodzinne i psychologowie to miejsca, gdzie można znaleźć wsparcie, zanim dojdzie do sądowego rozstrzygnięcia.

Wspólne zobowiązania kredytowe, zaciągnięte w czasie trwania małżeństwa, często stają się źródłem konfliktów i niepewności. A jeszcze większym źródłem konfliktów bardzo często stają się, gdy małżonkowie decydują się na rozwód. Co się dzieje z kredytem po rozwodzie? Czy jeden z małżonków może „zniknąć” z umowy kredytowej? Jak wygląda odpowiedzialność za spłatę długu po rozstaniu?

Wspólny kredyt = wspólna odpowiedzialność

Jeśli małżonkowie zaciągnęli kredyt wspólnie (np. kredyt hipoteczny na mieszkanie), to obydwoje są solidarnie odpowiedzialni za jego spłatę. Oznacza to, że bank może żądać spłaty całego kredytu zarówno od jednego, jak i od drugiego kredytobiorcy — bez względu na to, co orzeknie sąd w wyroku rozwodowym.

Solidarna odpowiedzialność – co to oznacza w praktyce?

Po rozwodzie byli małżonkowie, mogą ustalić, kto będzie faktycznie spłacał kredyt. Może się zdarzyć, że jeden z nich przejmie nieruchomość i zobowiąże się w wyroku rozwodowym do samodzielnego regulowania rat. Nie zmienia to jednak nic z punktu widzenia banku — on nadal może dochodzić należności od obu stron.

Podział majątku a kredyt

Często przy rozwodzie dochodzi do podziału majątku wspólnego. W jego ramach jedno z małżonków może przejąć nieruchomość obciążoną kredytem. To jednak nie oznacza, że automatycznie przejmuje również wyłączną odpowiedzialność za kredyt. Bank nie jest stroną w sprawie rozwodowej ani w sprawie o podział majątku.

Jeśli małżonkowie chcą, by tylko jedno z nich zostało kredytobiorcą, konieczna jest zgoda banku na przejęcie długu przez jedną stronę. Bank może, ale nie musi się na to zgodzić — ocenia zdolność kredytową osoby, która miałaby przejąć całość zobowiązania.

Możliwe rozwiązania po rozwodzie

1. Spłata kredytu przez jednego małżonka z wewnętrznym rozliczeniem

Małżonkowie mogą ustalić, że jedna osoba spłaca kredyt, a druga zwraca jej połowę rat. Taka umowa powinna być zawarta na piśmie i zabezpieczać interesy obu stron.

2. Sprzedaż nieruchomości i spłata kredytu

To często wybierane rozwiązanie. Po sprzedaży nieruchomości uzyskane środki przeznacza się na spłatę zobowiązania, a ewentualna nadwyżka dzielona jest zgodnie z ustaleniami rozwodowymi.

3. Przejęcie kredytu przez jednego z małżonków

Tylko za zgodą banku. W praktyce często konieczne jest zabezpieczenie spłaty (np. poprzez dodatkowego poręczyciela).

Co jeśli jeden z byłych małżonków przestanie spłacać kredyt?

Bank może dochodzić całej należności od drugiej osoby, niezależnie od ustaleń rozwodowych. Ten, kto ureguluje całość długu, może następnie dochodzić roszczeń od byłego małżonka w sądzie (tzw. roszczenie regresowe).

Podsumowanie

Rozwód nie zwalnia z obowiązku spłaty wspólnie zaciągniętego kredytu. Nawet jeśli sąd zdecyduje, kto przejmuje mieszkanie, bank wciąż traktuje oboje byłych małżonków jako dłużników. Kluczem do zabezpieczenia interesów obu stron jest nie tylko rozsądny podział majątku, ale również porozumienie z bankiem.

W kontekście poszanowania podstawowych praw jednostki w postępowaniu karnym wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 maja 2025 r. w sprawie C-530/23 stanowi przełomowy krok w kierunku pełniejszej ochrony podejrzanych – zwłaszcza tych, którzy z powodu stanu zdrowia psychicznego wymagają szczególnego traktowania.

Istotne znaczenie etapu poprzedzającego przesłuchanie

Trybunał jasno wskazał, że państwa członkowskie mają obowiązek zbadać sytuację podejrzanego jeszcze przed jego pierwszym przesłuchaniem. Jeżeli istnieją przesłanki wskazujące, że dana osoba może nie być zdolna do samodzielnej obrony, np. z powodu choroby psychicznej, należy bezzwłocznie zapewnić jej obrońcę z urzędu.

Sprawa K.P. i zaniedbania proceduralne

Wyrok TSUE zapadł na tle sprawy rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy we Włocławku. W jej centrum znalazł się K.P., u którego podczas rutynowej kontroli drogowej znaleziono narkotyki. Został on przesłuchany bez udziału obrońcy, mimo że przebywał w szpitalu psychiatrycznym i był leczony na schizofrenię. Sąd polski, rozpatrując sprawę, zidentyfikował poważne braki w działaniach organów ścigania, które nie zweryfikowały stanu psychicznego podejrzanego i nie zapewniły mu odpowiedniego wsparcia prawnego.

Obowiązki państw wynikające z prawa unijnego

Dyrektywa 2016/1919 oraz 2013/48 UE zobowiązują państwa członkowskie do zapewnienia realnego i skutecznego dostępu do pomocy prawnej już na wczesnym etapie postępowania. Szczególny nacisk położono na sytuacje, gdy podejrzany znajduje się w trudnym położeniu – np. cierpi na zaburzenia psychiczne.

Trybunał przypomniał, że brak udziału obrońcy nie oznacza automatycznie, iż dowód (np. wyjaśnienia podejrzanego) musi być pominięty. Jednak to sąd ma obowiązek ocenić, czy nie doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu i – jeśli tak – wyciągnąć z tego odpowiednie konsekwencje, m.in. przy ocenie wartości dowodowej.

Konsekwencje dla polskiego porządku prawnego

Wyrok wskazuje na konieczność zmian legislacyjnych w polskim prawie – tak, aby realnie chronić prawa osób wymagających szczególnego traktowania już w fazie przygotowawczej. Choć obecnie kodeks postępowania karnego przewiduje obowiązkową obronę dopiero od momentu wniesienia aktu oskarżenia, praktyka powinna ulec zmianie – zgodnie z wykładnią prawa unijnego.

Wnioski?

Opisywany wyrok TSUE wyraźnie sygnalizuje, że ochrona praw podstawowych, w tym prawa do obrony, musi zaczynać się już na najwcześniejszych etapach postępowania. Organy ścigania i sądy mają nie tylko możliwość, ale i obowiązek identyfikowania sytuacji, w których podejrzany nie jest w stanie skutecznie się bronić, i natychmiastowego zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia. To ważny krok ku bardziej humanitarnej i sprawiedliwej procedurze karnej w całej Unii Europejskiej – także w Polsce.

W polskim prawie cywilnym zdolność do czynności prawnych to podstawowy warunek samodzielnego zawierania ważnych umów i podejmowania innych czynności prawnych. Nie każdy jednak ją posiada. Poniżej wyjaśniam, kto jej nie ma i jakie są tego konsekwencje.

Kto nie ma zdolności do czynności prawnych?