Dlaczego nie można obchodzić prawa poprzez niewłaściwe stosowanie umów?

Przedsiębiorcy często szukają sposobów na optymalizację kosztów. Jednym z powszechnie stosowanych rozwiązań jest zawieranie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie, zamiast umowy o pracę. W niektórych przypadkach może to jednak prowadzić do prób obejścia prawa, co niesie za sobą poważne konsekwencje prawne i finansowe. Dlaczego nie można stosować takich praktyk i jak ich unikać? O tym poniżej.

Czym jest obejście prawa w kontekście umów?

Obejście prawa to sytuacja, w której formalnie przestrzegane są przepisy, ale w rzeczywistości celem działań jest uniknięcie obowiązków wynikających z prawa. W kontekście zatrudnienia najczęściej ma to miejsce, gdy umowa zlecenie lub umowa o dzieło zastępuje faktyczny stosunek pracy, czyli relację między pracodawcą a pracownikiem spełniającą cechy umowy o pracę.

Cechy stosunku pracy a umowa cywilnoprawna

Aby uniknąć zarzutu obejścia prawa, należy znać podstawowe różnice między stosunkiem pracy a umowami cywilnoprawnymi:

1. Podporządkowanie – pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, który określa miejsce, czas i sposób jej realizacji.
2. Ciągłość świadczenia pracy – umowa o pracę zakłada wykonywanie obowiązków w sposób regularny, w określonych godzinach.
3. Osobiste wykonywanie obowiązków – pracownik nie może przekazać obowiązków innej osobie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
4. Wynagrodzenie – pracownik otrzymuje regularną pensję niezależnie od efektów pracy.

Z kolei umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, powinny charakteryzować się większą swobodą w zakresie realizacji zlecenia, brakiem ścisłego podporządkowania oraz możliwością powierzenia pracy innej osobie.

Konsekwencje niewłaściwego stosowania umów cywilnoprawnych

Nieprawidłowe stosowanie umów cywilnoprawnych, mające na celu uniknięcie obowiązków wynikających z umowy o pracę, może skutkować:

1. Konwersją umowy cywilnoprawnej na umowę o pracę – jeśli Państwowa Inspekcja Pracy lub sąd pracy uzna, że faktycznie mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, pracodawca może zostać zobowiązany do uznania umowy za umowę o pracę ze wszystkimi konsekwencjami (m.in. zaległe składki ZUS, urlopy, odprawy).
2. Kara finansowa – zgodnie z art. 281 Kodeksu pracy pracodawca, który zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach właściwych dla stosunku pracy, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
3. Obowiązek zapłaty zaległych składek i podatków – w przypadku stwierdzenia, że dana umowa powinna być umową o pracę, pracodawca może być zobowiązany do uregulowania zaległych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz podatków.
4. Utrata wiarygodności – stosowanie nieuczciwych praktyk może wpłynąć na reputację firmy, zarówno wśród pracowników, jak i kontrahentów.

Jak uniknąć zarzutu obejścia prawa?

Aby uniknąć problemów prawnych, warto przestrzegać kilku podstawowych zasad:

1. Nie zawierać umów cywilnoprawnych z własnymi pracownikami na te same czynności, które wykonują w ramach umowy o pracę.
2. Zapewnić, że obowiązki wynikające z umowy cywilnoprawnej nie spełniają cech stosunku pracy.
3. Dokumentować zakres obowiązków oraz sposób ich wykonywania w sposób zgodny z przepisami prawa.

W razie wątpliwości skonsultować się z prawnikiem lub doradcą kadrowym, aby upewnić się, że umowa jest zgodna z obowiązującym prawem.

Podsumowanie

Obejście prawa w zakresie umów o pracę może wydawać się kuszące z perspektywy optymalizacji kosztów, jednak niesie ze sobą poważne konsekwencje. Kluczowe jest przestrzeganie zasad wynikających z Kodeksu pracy i unikanie pozornych umów cywilnoprawnych, które w rzeczywistości mają charakter stosunku pracy. Działając zgodnie z prawem, przedsiębiorcy nie tylko unikną sankcji, ale również zbudują stabilne i bezpieczne środowisko pracy dla swoich pracowników.