Praca kobiet w ciąży i karmiących piersią – co musi wiedzieć pracodawca?

Prawo pracy w Polsce przykłada ogromną wagę do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. Nie jest to jedynie deklaratywna troska – za tymi słowami stoją konkretne przepisy, które nakładają na pracodawców obowiązki, a nieprzestrzeganie ich może mieć poważne konsekwencje. W artykule wyjaśniam, jakie prace są zakazane, jakie obowiązki spoczywają na pracodawcach i dlaczego niektórych zadań nie można zlecić nawet za zgodą pracownicy.

Zakazane prace – co mówi prawo?

Zgodnie z Kodeksem pracy, kobiety w ciąży oraz te, które karmią piersią, nie mogą wykonywać prac, które mogą stanowić zagrożenie dla ich zdrowia lub zdrowia dziecka. Lista tych prac została określona w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. Mowa tu o zadaniach wymagających nadmiernego wysiłku fizycznego (np. ręczny transport ciężarów), pracach w narażeniu na szkodliwe substancje chemiczne, promieniowanie, hałas czy prace w warunkach podwyższonego ryzyka.

Pracodawca ma obowiązki, a nie wybór

Zatrudniasz kobietę, która zaszła w ciążę albo karmi dziecko? Prawo jasno określa Twoje obowiązki:

– Przeniesienie pracownicy do innej pracy – jeśli obecna jest wzbroniona lub stwarza zagrożenie.
– Dostosowanie warunków pracy – zmiana sposobu wykonywania obowiązków lub skrócenie czasu pracy.

=- Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy – gdy żadna z powyższych opcji nie wchodzi w grę.

Warto zaznaczyć, że te obowiązki obowiązują także w przypadku, gdy lekarz wyda zaświadczenie o przeciwwskazaniach zdrowotnych – nawet jeśli sama praca nie jest formalnie wzbroniona.

Zakazy bezwzględne – nie ma miejsca na negocjacje

Niektóre przepisy są absolutnie bezdyskusyjne. Kobiety w ciąży nie mogą:

– pracować w porze nocnej,
– wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych,

I co ważne – nawet za zgodą pracownicy, pracodawca nie może zlecić jej takich zadań. To tzw. zakazy bezwzględne. Ich złamanie to naruszenie prawa pracy, które może skutkować nie tylko roszczeniami pracownicy, ale także sankcjami ze strony Państwowej Inspekcji Pracy.

Zakazy względne – tu decyzja należy do pracownicy

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku tzw. zakazów względnych. Pracownicę w ciąży można:

– delegować poza stałe miejsce pracy
– zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy

…ale tylko wtedy, gdy wyrazi na to dobrowolną i świadomą zgodę. Najlepiej zadbać o to na piśmie – w razie sporu będzie to nieoceniony dowód.

Czy zaświadczenie lekarskie jest konieczne?

Prawo nie uzależnia ochrony kobiety ciężarnej od przedstawienia przez nią zaświadczenia lekarskiego. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, istotny jest faktyczny stan ciąży, a nie jego udokumentowanie. Oczywiście, przekazanie pracodawcy zaświadczenia to najlepszy sposób, by zapewnić sobie ochronę i uniknąć nieporozumień.

Pamiętaj o dodatku wyrównawczym

Jeśli zmiana warunków pracy lub skrócenie czasu pracy prowadzi do obniżenia wynagrodzenia – pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy. Gdy natomiast zostanie zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, nie traci prawa do wynagrodzenia.

Podsumowanie

Ochrona kobiet w ciąży i karmiących piersią to nie tylko kwestia etyki, ale przede wszystkim obowiązek prawny. Pracodawcy muszą znać swoje obowiązki i działać zgodnie z przepisami. Niedostosowanie się do nich może oznaczać nie tylko kłopoty prawne, ale i naruszenie podstawowych praw człowieka. A przecież zdrowie przyszłych mam i ich dzieci powinno być dla nas wszystkich priorytetem.