Estoński CIT – co to takiego?

Estoński CIT, czyli tzw. ryczałt od dochodów spółek kapitałowych, stanowi jedną z alternatywnych form opodatkowania przewidzianą w polskim systemie podatkowym. Wprowadzony w Polsce na wzór rozwiązań estońskich, funkcjonuje od 1 stycznia 2021 r., a jego główną cechą charakterystyczną jest przesunięcie momentu opodatkowania zysku spółki do momentu faktycznej wypłaty tego zysku wspólnikom. Celem tej instytucji jest zachęcenie przedsiębiorców do reinwestowania zysków, a tym samym wsparcie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Niniejszy artykuł omówi główne założenia estońskiego CIT w Polsce, warunki skorzystania z tego modelu oraz jego skutki na gruncie polskiego prawa podatkowego.

Geneza i idea estońskiego CIT

Rozwiązanie to zostało wprowadzone w Polsce jako element szerszego pakietu reform mających na celu uproszczenie systemu podatkowego oraz wsparcie rozwoju przedsiębiorczości. Sam termin „estoński CIT” pochodzi od podobnych regulacji obowiązujących w Estonii, które zostały wprowadzone w tym kraju już w 2000 roku. Estońska reforma opodatkowania spółek kapitałowych odniosła znaczący sukces, co spowodowało, że model ten stał się przedmiotem zainteresowania innych państw, w tym Polski.

Wprowadzenie estońskiego CIT do polskiego porządku prawnego było odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na bardziej korzystne i elastyczne mechanizmy opodatkowania zysków przedsiębiorstw, zwłaszcza w sektorze MŚP (Małych i Średnich Przedsiębiorstw). Zasadniczym celem tego rozwiązania jest wyeliminowanie konieczności bieżącego opodatkowania dochodu spółki, jeśli nie jest on przeznaczony do wypłaty wspólnikom, co sprzyja zwiększeniu reinwestycji.

Podstawowe założenia i zasady funkcjonowania estońskiego CIT

Polski estoński CIT opiera się na zasadzie opodatkowania zysku dopiero w momencie jego wypłaty do wspólników. Oznacza to, że zyski zatrzymane w spółce i reinwestowane na dalszy rozwój przedsiębiorstwa nie są obciążone podatkiem CIT. Kluczowe przepisy dotyczące tej formy opodatkowania znajdują się w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86 ze zm., dalej: „ustawa o CIT”).

Podmiotami uprawnionymi do skorzystania z estońskiego CIT są spółki kapitałowe, a więc spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, które spełniają określone ustawą kryteria. Podstawowe warunki skorzystania z ryczałtu to:

Brak udziałów w innych podmiotach – spółka korzystająca z estońskiego CIT nie może posiadać udziałów w innych podmiotach, a jej udziałowcami mogą być wyłącznie osoby fizyczne.
Zatrudnienie pracowników – spółka musi prowadzić działalność gospodarczą zatrudniając co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę, nie wliczając w to udziałowców.

Zasady opodatkowania w systemie estońskim

Kluczową różnicą między tradycyjnym modelem opodatkowania CIT a modelem estońskim jest moment powstania obowiązku podatkowego. W tradycyjnym systemie CIT spółki opłacają podatek od uzyskanego dochodu co roku, bez względu na to, czy dochód ten został wypłacony wspólnikom, czy też został zatrzymany w firmie.

W systemie estońskim podatek pojawia się dopiero wtedy, gdy zysk zostaje faktycznie wypłacony w formie dywidendy lub innego rodzaju wypłat na rzecz wspólników. Z tego wynika, że spółka nie płaci CIT dopóki reinwestuje swoje zyski, co zachęca do długoterminowego planowania i rozwoju przedsiębiorstwa. Poza samą dywidendą, podatek może być naliczany w sytuacji tzw. ukrytych zysków (np. świadczenia na rzecz wspólników niezwiązane bezpośrednio z działalnością spółki) oraz w przypadku wypłaty zaliczek na poczet dywidendy.

Stawki podatkowe w ramach estońskiego CIT różnią się w zależności od wielkości spółki:

dla małych podatników oraz podatników rozpoczynających działalność stawka wynosi 10%
dla pozostałych podatników wynosi ona 20%.

Podkreślić należy, że beneficjentami opodatkowania estońskiego są jedynie osoby fizyczne będące udziałowcami spółki, co wynika bezpośrednio z założeń ustawy o CIT.

Korzyści i ryzyka związane z estońskim CIT

Estoński CIT oferuje liczne korzyści, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Do najważniejszych zalet tego rozwiązania należy:

Odroczenie opodatkowania – spółki mogą unikać bieżącego opodatkowania swoich zysków, o ile środki są reinwestowane w rozwój działalności.
Prostota rozliczeń – model ten zakłada istotne uproszczenie obowiązków księgowych i podatkowych, co jest szczególnie korzystne dla mniejszych podmiotów.
Wzmocnienie kapitału – odroczenie podatku sprzyja akumulacji kapitału, co może być kluczowe w kontekście długoterminowego rozwoju przedsiębiorstwa.

Z drugiej strony, estoński CIT nie jest wolny od ryzyk. Przedsiębiorstwa, które decydują się na ten model, muszą liczyć się z:

Ograniczeniami w strukturze właścicielskiej – spółki korzystające z estońskiego CIT nie mogą posiadać udziałów w innych podmiotach, co może ograniczać elastyczność działalności gospodarczej.
Obciążeniami w momencie wypłaty dywidendy – przesunięcie momentu opodatkowania nie oznacza, że podatek jest niższy – w momencie wypłaty zysku podatek może być bardziej dotkliwy, niż w przypadku opodatkowania zysków na bieżąco.

Praktyczne zastosowanie estońskiego CIT w Polsce

Pomimo licznych zalet estońskiego CIT, dotychczasowe dane wskazują, że relatywnie niewielka liczba spółek w Polsce zdecydowała się na wybór tej formy opodatkowania. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne, w tym obawa przed ryzykiem wynikającym z konieczności spełnienia restrykcyjnych warunków ustawowych oraz niepewność co do skutków podatkowych w dłuższej perspektywie.

Z drugiej strony, przedsiębiorcy, którzy korzystają z estońskiego CIT, podkreślają uproszczenia w zakresie prowadzenia księgowości oraz możliwość długoterminowego planowania inwestycji. W związku z tym, istnieje potencjał wzrostu popularności tej formy opodatkowania w przyszłości, zwłaszcza wśród firm, które dysponują stabilnymi źródłami finansowania swoich inwestycji.

Estoński CIT stanowi istotną alternatywę w polskim systemie podatkowym, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw, które są zainteresowane reinwestowaniem swoich zysków w rozwój działalności. Model ten oferuje szereg korzyści, w tym odroczenie momentu opodatkowania oraz uproszczenie obowiązków księgowych. Jednocześnie, wymaga spełnienia restrykcyjnych warunków, co może ograniczać jego dostępność dla części podatników.

Mimo umiarkowanego zainteresowania ze strony polskich przedsiębiorców, estoński CIT ma potencjał do odegrania istotnej roli w rozwoju krajowej gospodarki. W miarę jak firmy zyskują doświadczenie w korzystaniu z tego modelu, jego popularność może rosnąć, przyczyniając się do zwiększenia inwestycji i wzrostu gospodarczego.